Co może zrobić inspektor PIP?

22 lutego 2024

Co może zrobić inspektor PIP? Co może zrobić inspektor PIP, jeżeli stwierdzi, że podpisana została umowa cywilnoprawna, a de facto praca jest świadczona jak w ramach stosunku pracy. Kwestia, czy w danym przypadku powinien być zaproponowany tzw. etat czy nie bardzo często jest problematyczna. Ogólną zasadą jest, że strony zainteresowane współpracą mają prawo wyboru podstawy prawnej, w oparciu o która będą ją realizować. Jednocześnie jednak art. 22 § 1² Kodeksu pracy stanowi, że nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną, gdy dana osoba zobowiązuje się do wykonywania za wynagrodzeniem pracy określonego rodzaju na rzecz danego podmiotu i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez ten podmiot. Jeżeli osoba fizyczna zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz danego podmiotu i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym, a ten podmiot – do zatrudniania jej za wynagrodzeniem to jest to zatrudnienie na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Także Sąd Najwyższy w wyroku z 13 kwietnia 2000 r. (I PKN 594/99) zwrócił uwagę, że jakkolwiek o wyborze rodzaju podstawy prawnej zatrudnienia decydują zainteresowane strony – to mają kierować się nie tyle przesłanką przedmiotu zobowiązania, ile sposobu jego realizacji.

PIP regularnie próbuje objaśnić tę tematykę i wskazać, co może zrobić inspektor PIP w celu ustalenia kryteriów stwierdzających istnienie stosunku pracy.

Jakie inspektor PIP ma uprawnienia w trakcie kontroli? Jeżeli inspektor PIP w trakcie kontroli uzna, że w miejsce umowy np. zlecenia powinna zostać zawarta umowa o pracę, może:

skierować do pracodawcy polecenie lub/i wystąpienie o zmianę podstawy prawnej świadczenia pracy.

Jak wyjaśnia PIP, wystąpienie nie jest jednak decyzją administracyjną, nie podlega zatem przymusowemu wykonaniu w formie egzekucji administracyjnej.

inspektor PIP może również ukarać pracodawcę mandatem za zawarcie umowy cywilnoprawnej, jeśli faktycznie praca była wykonywana w ramach stosunku pracy.

Zgodnie bowiem z art. 281 § 1 Kodeksu pracy, będący pracodawcą lub działający w jego imieniu popełnia wykroczenie zawierając umowę cywilnoprawną w warunkach, w których zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu pracy powinna być zawarta umowa o pracę.

inspektor PIP może także zdecydować o skierowaniu wniosku o ukaranie do właściwego sądu rejonowego.
inspektor PIP ma również możliwość wnoszenia powództw o ustalenie istnienia stosunku pracy (bez zgody osoby, co do której ustalił stosowanie umowy cywilnoprawnej mimo faktycznego nawiązania stosunku pracy), a za zgodą takiej osoby (o ile jest tym zainteresowana) może uczestniczyć w postępowaniu przed sądem pracy w sprawie o ustalenie istnienia stosunku pracy.

A co inspektor PIP zrobi w praktyce? Jak wynika ze sprawozdań z działalności Państwowej Inspekcji Pracy, w ostatnich latach w czasie kontroli przestrzegania zakazu zastępowania umów o pracę umowami cywilnoprawnymi, pomimo ujawniania nieprawidłowości, inspektorzy PIP stosowali głównie środki prawne w postaci wniosków w wystąpieniach oraz poleceń ustnych. Liczba wnoszonych powództw o ustalenie stosunku pracy jest marginalna. Dlaczego? Przede wszystkim pracujący nie są tym w ostatecznym rozrachunku zainteresowani. Bardzo często nie chcą wytaczania powództwa o ustalenie stosunku pracy, a jeśli już do tego dojdzie to również często wycofują pozew lub w toku prowadzonego postępowania oświadczają, że nie były zainteresowane zawarciem umowy o pracę.

Źrodło: Grzegorz Miśtal, młodszy inspektor pracy, OIP Kielce „Czy to już etat?” https://www.pip.gov.pl/aktualnosci/czy-to-juz-etat

Czy uprawnienia PIP mogą się zmienić? Nie jest to wykluczone. Co jakiś czas pojawiają się wnioski legislacyjne, żeby wyposażyć PIP w kompetencje, które pozwoliłyby skuteczniej walczyć z naruszeniami przepisów prawa pracy jakich dopuszczają się niektórzy pracodawcy w zakresie doboru formy zatrudnienia.

W jaki sposób dowiedzieć się więcej na ten temat?

Zapraszamy do udziału w Konferencji w ramach 48 edycji Ogólnopolskiego Kongresu Prawa Pracy, która odbędzie się 21 marca br. W jej trakcie będziecie Państwo mogli uczestniczyć w prelekcji pt. „Zakaz zastępowania umów o pracę zatrudnieniem cywilnoprawnym”, w trakcie której dowiecie się Państwo m.in. jakie są cechy charakterystyczne stosunku pracy zgodnie z najnowszym orzecznictwem sądowym, co jest niezbędną wiedzą, żeby poprawnie wybrać podstawę prawną zatrudnienia. Prelekcję tę wygłosi uznany ekspert, specjalistka prawa pracy, doświadczony prawnik i legislator p. Anita Gwarek, wicedyrektor w Departamencie Prawnym GIP.

Zachęcamy do zapoznania się z programem wystąpienia oraz całej Konferencji, a także programom dwóch praktycznych warsztatów.

https://ogolnopolskikongresprawapracy.pl/

Żeby się zapisać na OKPP wystarczy kliknąć w link poniżej: