20 września 2021 r. pracownik przedstawił orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu umiarkowanym wydane 01.04.2021r. Od kiedy będzie korzystał ze szczególnych uprawnień w zakresie czasu pracy? Od kiedy pracownikowi będzie należał się dodatkowy urlop wypoczynkowy?
Zgodnie z art. 15 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2021 r., 573 ze zm.), czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Pracownik niepełnosprawny nie może być również zatrudniony w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Zgodnie z art. 18 powołanej ustawy – stosowanie skróconych norm czasu pracy nie powoduje obniżenia wysokości wynagrodzenia wypłacanego w stałej miesięcznej wysokości. Zatem, mimo rozpoczęcia pracy w obniżonych normach czasu pracy, należy zachować dotychczasowe wynagrodzenie pracownika.
Ponadto, na podstawie art. 17 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, osoba niepełnosprawna ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Czas przerwy wynosi 15 minut i jest wliczany do czasu pracy. Taka przerwa przysługuje niezależnie od innych przerw, np. tzw. przerwy śniadaniowej (o której mowa w art. 134 Kodeksu pracy).
Kolejnym uprawnieniem pracownika niepełnosprawnego w stopniu umiarkowanym jest dodatkowy urlop wypoczynkowy. Zgodnie z art. 19 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych osobie zaliczonej do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności przysługuje dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego osoba ta nabywa po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności.
Żeby ustalić od jakiej daty pracownikowi przysługują uprawnienia pracownicze trzeba się posłużyć art. 20c w związku z art. 2a powołanej ustawy, co może budzić wątpliwości interpretacyjne. Zgodnie z tymi przepisami, osobie niepełnosprawnej przysługują szczególne uprawnienia pracownicze odpowiednio od dnia, od którego osoba niepełnosprawna została wliczona do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych, a osobę niepełnosprawną wlicza się do stanu zatrudnienia osób niepełnosprawnych począwszy od dnia przedstawienia pracodawcy orzeczenia potwierdzającego niepełnosprawność.
Zatem pracownik powinien pracować w obniżonych normach czasu pracy i korzystać z dodatkowej przerwy od dnia w którym przedłożył pracodawcy swoje oświadczenie o niepełnosprawności.
Natomiast nieco inaczej należy postąpić w sprawie dodatkowego urlopu wypoczynkowego. Jakkolwiek pracownik przedłożył orzeczenie o niepełnosprawności 20 września 2021r., to rok zatrudnienia liczymy od 2 kwietnia 2021 r. Pracownik nabędzie więc prawo do pierwszego dodatkowego urlopu wypoczynkowego z tytułu niepełnosprawności po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia do jednego z tych stopni niepełnosprawności. Skoro więc stopień niepełnosprawności został przyznany z dniem 1 kwietnia 2021 r., dnia 1 kwietnia się nie liczy, a więc liczymy rok zatrudnienia od 2 kwietnia 2021 r. Zgodnie z zasadami ustalania okresu zatrudnienia w prawie pracy, upłynie on 1 kwietnia 2022 r. Od 2 kwietnia 2022 r. pracownik będzie miał więc prawo do wykorzystania 10 dni dodatkowego urlopu wypoczynkowego. Taki sposób liczenia upływu roku zatrudnienia potwierdza m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 28 listopada 2017 r. (III UK 261/16), z którego wynika, że sposób liczenia terminów określonych w przepisach Kodeksu cywilnego nie ma zastosowania do okresów, od których zależy nabycie uprawnień pracowniczych. Szczególne właściwości i potrzeby odrębnego regulowania stosunków pracy skłaniają ustawodawcę do swoistego, innego niż w prawie cywilnym, regulowania zasad obliczania stażu pracy warunkującego nabycie uprawnień do świadczeń pracowniczych, Oznacza to, iż zwrotowi odnoszącemu do okresu zatrudnienia należy nadawać sens nawiązujący do bezpośredniego, potocznego czy naturalnego pojmowania wyrażenia tygodnia. miesiąca, roku, czy też ich wielokrotności, co oznacza, że termin upływa w przeddzień dnia odpowiadającego nazwie dnia początkowego.
Natomiast do kolejnego urlopu wypoczynkowego z tytułu niepełnosprawności pracownik nabędzie prawo 1 stycznia 2023 r., 1 stycznia 2024 r. oraz w latach kolejnych jeżeli nadal będzie pozostawał w zatrudnieniu i będzie mu przysługiwał umiarowy stopień niepełnosprawności.
Omawianą problematykę nabycia prawa do dodatkowego urlopu z tytułu niepełnosprawności wyjaśnia się w drodze wykładni przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Należy zwrócić uwagę, że art. 20c dotyczy realizacji uprawnień przysługujących osobom niepełnosprawnym, a nie nabycia praw przez te osoby. Dobrą ilustracją może być prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego, o którym mowa w art. 19 – pracownik niepełnosprawny nabywa do niego prawo z chwilą spełnienia ustawowych przesłanek, a więc po przepracowaniu roku po dniu zaliczenia go do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności, zaś realizacja tego uprawnienia następuje nie wcześniej niż od dnia przedstawienia pracodawcy orzeczenia potwierdzającego stosowny stopień niepełnosprawności. A zatem przedstawienie orzeczenia nie ma wpływu na samo nabycie prawa do dodatkowego urlopu, ale jest warunkiem skorzystania z niego, ponieważ dopiero od dnia przedstawienia orzeczenia pracodawca ma obowiązek udzielić dodatkowego urlopu, do którego ten nabył prawo (E. Staszewska, ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Komentarz pod red. M. Włodarczyka, WK 2015).
Krótszy czas pracy przysługuje niepełnosprawnemu pracownikowi po doręczeniu orzeczenia o niepełnosprawności – przedłożenie tego orzeczenia z opóźnieniem oznacza, że pracownik do dnia jego przedłożenia ma pracować w czasie pracy określonym w Kodeksie pracy. […] Opóźnienie w doręczeniu orzeczenia o niepełnosprawności nie ma natomiast wpływu na uprawnienia urlopowe.
(E. Szemplińska, Konsultacje i wyjaśnienia, Praca i Zabezpieczenie Społeczne 2006/2/43).